استاد شیخ محمد خرقانی درگذشت

با کمال تأسف با خبر شدم که امروز 21 آبان 1402 استاد شیخ محمد خرقانی در مشهد درگذشته است. و فردا جسدش از حرم مطهر امام رضا علیه السلام به طرف آرامگاهش در بهشت جوادالائمه تشیع خواهد شد. محمد خرقانی استادی دانشمند، بی ادعا و فروتن بود که محضر بزرگترین استادان حوزه مشهد را درک کرد و از روشنفکران واقعی زمان خود بود او از همشهریان و همکلاسی های استاد شفیعی کدکنی بود که از حوزه تا دانشگاه با هم حشر و نشر داشتند و بین آنها صمیمیت خاصی برقرار بود و هنگامی که استاد به مشهد مشرف می شدند یکی از برنامه هایشان دیدار از این همشهری و دوست قدیمی بود با وجود مریضی و کبر سن در بعضی از سفرهای استاد را همراهی می کرد از جمله در سفری تا قله 3013 متری ملکوه کدکن آمد و دوربینی پیشرفته با لنز بزرگی که داشت همراه داشت. بنده نیز به واسطه استاد شفیعی و استاد عبداللهیان و نیز مقاله ای که برای دایی فیلسوفشان آقا شیخ هادی کدکنی تهیه می کردم با ایشان آشنا شدم و ارادتی به ایشان پیدا کردم و به مناسبتهای مختلف ایشان را دیدار می کردم و از افاضاتشان بهره مند می شدم. روانش شاد.

در 27 آذر سال 90 مختصری از زندگی ایشان را در همین وبلاگ منتشر کردم اینک همان را به مناسبت درگذشت ایشان منتشر می کنم

محمد خرقاني فرزند شيخ عباسعلي در سال 1311 شمسي در خانواده ايي مذهبي در منزل استيجاري در كوچه عباسقلي خان در پايين خيابان مشهد به دنيا آمد. پدرش كه متولد روستاي رودخانه ي كدكن بود نيز تحصيلات مقدماتي را نزد شيخ عبدالمجيد اديب و دروس ديگر را از محضر بزرگاني چون حاج ميرزا محمد كفايي پسر ميرزا ملا محمد كاظم خراساني كسب كرد. از سال 1314ش كه براي علما محدوديت پوشيدن لباس روحانيت پيش آمد، خانه نشين شد و به كار منشي گري در بازار پرداخت. ايشان مختصر ملكي نيز در كدكن داشت كه از آن امرار معاش مي كرد. وي يك طلبه عادي و روضه خوان بود كه دلش نمي خواست از درآمدهاي حوزه استفاده كند، بنابراين به بازار رو آورد و چون سرمايه و انديشه اقتصادي و بازاري نداشت در مغازه يكي از دوستانش روزها كارهاي محاسباتی و ميرزائي مي كرد و آنچه از دولت و دولتيان ديده بود با آنها مخالف بود.

مادر شيخ محمد، دختر حاجي رئيس از ثروتمندان و علماي كدكن بود. از آنجائي كه شيخ محمد ارتباطات عاطفي بيشتري با طرف مادر داشت، بيشتر ايام سال را در كدكن بسر مي برد. او فقط يك بار، تقريباً به سال 1326به رودخانه زادگاه پدري‏اش رفت ولي تابستان را در كدكن مي گذراند و مهرماه به مشهد بر مي‏گشت. در كدكن نیز در منزل دائي‏اش آقا شيخ هادي كدكنی كه از علماي بزرگ آن زمان بود، سكنا داشت. به عنوان نمونه در سالهاي 1315 و 1316 خيلي اتفاق مي افتاد كه روزها به گوسفند چراني مي رفت براي پروراندن گوسفند. حتي در سال 1318 كه اولين مدرسه در كدكن تأسيس شد و آقاي تمدن براي تدريس به آنجا آمده بود. شيخ محمد به عنوان مستمع آزاد در كلاسها كه در تكيه كدكن تشكيل مي شد، شركت مي‏كرد.

شيخ محمد دروس ابتدايي از جمله قرآن و صد كلمه را در مكتب خانه‏ايي كه در كوچه سرشور در محله پايين خيابان نزد خانمي گذراند. زماني كه در چهارشنبه بازار در همان محله، مدرسه‏ايي به نام رضائي باز شد، وي كلاس اول و دوم و سوم را در سالهاي 1318 يا 1319 در آنجا خواند. با شروع جنگ جهاني دوم و بحراني شدن اوضاع مملكت، شيخ محمد را پدرش در سال 1320 به كدكن برد و تا سال 1322 ، وی در آنجا بود. در اين زمان شيخ محمد 9 سال بيشتر نداشت و خاطراتي از روسها در آنجا دارد از جمله اين كه آنها خريدار سيب زميني كدكن بودند و با همان ماشين‏هاي جنگي با يك نفر مترجم مي‏آمدند و سيب زميني مي‏خريدند و چون داخل كدكن راه ماشين رو نداشت ماشين‏هايشان را در بيرون مي‏گذاشتند. درگيري بين روسها و مردم وجود نداشت و مردم نيز با آنها معامله مي‏كردند. و به تماشای سالداتها می‏رفتند.

شيخ محمد بعد از جنگ به مشهد آمد و در مدرسه دارالتعليم كه مرحوم لدني و آقاي شيخ زين‏العابدين قائمي آن را اداره مي‏كردند، مشغول به تحصيل شد و كلاس چهارم را در آنجا به پايان برد. پس از اين وارد دروس طلبگي گردید و در مدرسه خيراتخان درس جامع المقدمات و بعد كتاب مغني و مطول را نزد محمد تقي اديب نيشابوري هم ولايتي خود آموخت. شرايع و شرح لمعه را در خدمت حاج ميرزا احمد نهنگ مدرس يزدي به اتمام رساند و در دهم ربيع‏الاول سال 1328 رسائل را نزد شيخ هاشم قزويني شروع كرد و در دهم شعبان سال 1329 تمام كرد. براي اتمام درس رسائل و كفايه بعد از آن تا زمان حيات شيخ هاشم كه در جاهاي مختلف از جمله درس اخلاقي كه روزهاي پنج شنبه و جمعه در مدرسه ميرزا جعفر تشكيل مي شد، شركت مي كرد. در این عصر حدود 15 نفر از کدکنی‏ها در مدرسه خیراتخان تحصیل می‏کردند. شیخ محمد در سال 30 و 31 با کانون نشر حقایق اسلامی رفت و آمد داشت.

وی در عصر تخست وزیری مصدق، با خانه کفایی رفت و آمد داشت و در فاصله بین 20 تا 28 مرداد 1332 با ایشان تماس نزدیکی داشت. در این ایام، حاجی علیخان گلبوئی که از ملاکان و اربابان منطقه گلبوی کدکن بود، دخترش را به آقای سید یونس اردیبلی داده بود. بنابراین از وی دعوت کرد تا برای اقامت چند روزه به گلبو برود. در این سفر آقای کفایی نیز با ایشان همراه بود. در 25 یا 26 مرداد 32 بود که علمای مذکور به گلبو رفتند ولی در کودتای 28 مرداد به مشهد برگشتند و شیخ محمد هم در این زمان به مشهد آمد.

در تاریخ 1337 یا 1338 شیخ محمد و دکتر محمد رضا شفیعی مشغول فراگیری زبان انگلیسی بودند. در این دو سال دکتر سامی‏راد پیشنهاد تأسیس دانشکده معقول و منقول را در مشهد داد و در سال 1338مؤسسه وعظ و تبلیغ در مشهد پایه گذاری شد، امتحانی گرفتند و اجازه دادند که فارغ التحصیلان آن در سال دوم دانشکده معقول و منقول( اللهیات) ثبت نام کنند. شیخ محمد خرقانی و همشهریش دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی در آنجا ثبت نام کردند. از اینجا شیخ محمد خرقانی ادبیات انگلیسی و دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی در رشته ادبیات فارسی قبول شد.

خرقانی زبان فرانسه را به صورت شخصی خواند و زبان انگلیسی را در دانشکده برتیش کنسل با عبا و عمامه می‏رفت که در سال 1338 مستر جونز با خانمش آن را باز کرده بود و در محل کنونی کنسول گری پاکستان و انگلیس بود که بعد از جنگ دوم جهانی کنسولگری انگلیس متوقف شد. به هر حال در این زمان شیخ محمد صاحب سه فرزند بود. وی 18 سال بیش نداشت که ازدواج کرد و در سن 20 یا 21 سالگی زنش را به خانه آورد و در سال 32 و 33 با وجود عیالمندی به جهت قناعت اصلاً مشکل زندگی نداشت آنچه مهم بود درس خواندن بود. البته هزینه زندگیش را پدرش می داد. شیخ محمد از این زمان به منبر رفت و اولین سفر تبلیغی اش در محرم سال 1335به کاشمر و در رمضان همان سال در سرخس بود. وی در سال 1339 در کرج نیز به منبر رفت.

شیخ محمد چون نمی خواست از سهم امام و زکات و درآمدهای آخوندی کسب معاش کند بعد از فارغ التحصیلی از دانشکده ادبیات در سال 1344 به استخدام آموزش و پرورش درآمد. (البته پدرش با این کار موافق نبود و شیخ محمد رضایت ایشان را به زور گرفت). و به عنوان معلم زبان انگلیسی مدتی در تربت بود سپس به مشهد آمد و در سال 1376 بازنشست شد.