سندی از اواخر دوره تیموری در خصوص آثار عطار و اشعاری که شاعران و عارفان در منظومات خود به وصف عطار پ

سندی از اواخر دوره تیموری در خصوص آثار عطار و اشعاری که شاعران و عارفان در منظومات خود به وصف عطار پرداخته ‏اند.

شیخ فریدالدین محمد بن شیخ ابراهیم بن اسحق کدکنی از عارفان و شاعران بزرگ ایران در قرن هفتم هجری است. و آثاری در نظم و نثر به یادگار گذاشته است، اما در طول تاریخ اشعار و آثاری به او منسوب شده است. استاد محمدرضا شفیعی کدکنی، که هم شهری عطار است، همّت کرده و آثار مسلّم او را تصحیح و با تعلیقات و مقدمه های ارزشمندی منتشر نموده است. وی در مقدمه کتابهای عطار از قبیل مختارنامه و منطق‏الطیر و مصیبت‎نامه و اسرارنامه و الهی نامه و تذکره الاولیا و زبور فارسی به شرح زندگی و نقد آثار او پرداخته است. هدف از این مقدمه آوردن سندی از اواخر دوره تیموری و اوایل دوره صفوی از قاضی محمد بن میر درویش شریفی نسفی است که به ذکر آثار عطار پرداخته و نیز اشعاری از شاعران و عارفانی آورده که در آن به عطار اشاره کرده‏اند. بدیهی است که همه این آثار از عطار نیست. لازم به ذکر است این سند در میان سفینه‏ای است که اسناد ارزشمند و منحصر به فردی درباره طوس، مشهد، حرم رضوی، خراسان و ماوراءالنهر و درباره دعاوی آن زمان دارد. این سفینه ارزشمند که زمانی در اختیار جلال الدین همایی بوده است. توفیق حاصل شد که اینجانب (رضا نقدی) این سفینه را تصحیح و تعلیقاتی بر اسناد بنویسم که انشاء الله به زودی به زیور طبع آراسته خواهد شد.

«قصاید حضرت قطب الاولیا شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری قدس سره العزیز

معرفة النفس، کشف الاسرار، هیلاج، شترنامه، جواهرالذات، شرحُ‏القلب، جنیی نامه، سیاهی‏نامه، تذکرةالاولیا، منطق‏الطیر، لسان الغیب، مظهر العجایب، گل و خسرو، قصاید، غزلیات، مصیبت نامه، وصلت نامه، اسرارنامه، پندیات، معراج نامه، حیدری نامه، جنّت نامه، گنج العرش، حلقوم نامه، کشف القبور، بحرالاسرار، بلبل نامه، مفتاح الگنج، کشف القلوب، تاج الرجال، آتش نامه، الهی نامه، مختارنامه، جمجمه نامه، بی سرنامه.

ذکر جماعتی از اولیا و شعرا که در میان منظومات خود وصف حضرت شیخ کرده‏اند

مولانا شمس الدین رومی فرماید:

من آن ملای رومی ام که از نظمم شکر ریزد/ و لیکن در سخن گفتن غلام شیخ عطارم

و همو فرماید:

آنچه گفتم از حقیقت ای عزیز آن شیندستم هم از عطار نیز

و همو فرماید:

عطار جان ماست ثنایی روان ماست/مادر در پی ثنایی و عطار می رویم

خدمت شیخ محمود شبستری علیه الرحمه در گلشن می فرماید:

مرا از شاعری خود عار آید/ که در صد قرن چون عطار ناید

امیر سید قاسم انوار علیه الرحمه می فرماید:

ازین شربت که قاسم کرد ترکیب/ مگر در طبله عطار باشد

حضرت سید نمت الله ولی فرماید:

گمان کج مبر بشنو ز عطار/هر آن کو در خدا گم شد خدا نیست

سید حسینی از سادات هروی فرماید:

از دم عطار گشتم زنده دل / پاک کردم همچو او غالب ز گل

خواجه سلمان الساوجی فرماید:

روز خاور کو سیه شو کافتاب خاوری/ رفت تا صبح قیامت خاوران عطار شد

خواجه ابوالوفاء خوارزمی فرماید:

از صورت و نقش بگذر اسرار بجو/ میراث رسول و نقد اخیار بجو

در قصه و معرکه چه معجون گیری/ رو داوری درد راز عطار بجود

مولانا حسین خوارزمی فرماید:

خاموشی به ز درس و تکرار مرا/ تجرید به از خلعت و ادرار مرا

کشاف هدایه هر که خواهد او را/ یک بیت ز گفته های عطار مرا

امیر سید محمد نوربخش فرماید:

آن را که به درگاه خدا بار بود/ ایمن ز عذاب دوزخ و نار بود

تاج سر سروران عالم گردد/ گر خاک ره حضرت عطار بود

مولانا کاتبی نیشابوری فرماید:

همچو عطار از گلستان نشابورم ولی/ خار صرحای نشابورم من و عطار گل

حواجه کمال خجندی علیه الرحمه فرماید

من حکایت از لب جانان کنم/ بوی جان می آید از گفتتار ما

یار چون نشنید گفتار کمال / گفت حق گوی تو چون عطار ما

سید نسیمی فرماید:

درس ما ابجد عشق است چه داند حرفی/ منطق السیر فردیس ز لسان دگرست

مولانا نورالدین عبدالرحمن الجامی علیه الرحمه می فرماید:

بوی مشک گفتۀ عطار عالم را گرفت/ خواجه مذکوم است از آن منکر بود عطار را»